Mark Libbi: “Əsrin Müqaviləsi” ABŞ-ın dəstəyinin Azərbaycanın təşəbbüsü ilə birləşməsinin bariz nümunəsidir

Sentyabrın 20-də ABŞ-ın Azərbaycandakı səfiri Mark Libbi “Əsrin Müqaviləsi”nin imzalanmasının 30-cu ildönümü ilə əlaqədar qəbul təşkil edib.

Qəbulda ABŞ şirkətləri, iş adamları iştirak edib.

Səfir Libbi bildirib ki, “Əsrin Müqaviləsi” 1994-cü ildə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) ilə 11 xarici enerji şirkəti, o cümlədən 4 ABŞ şirkəti arasında flaqman Azəri-Çıraq-Günəşli (AÇG) neft yatağının işlənməsinə dair imzalanmış müqavilədir.

“Mürəkkəb və uzun danışıqlar tələb edən bu saziş o zamanlar keçmiş Sovet İttifaqında ən böyük Qərb sərmayəsini təmsil edirdi. O, müqavilə Azərbaycanın enerji sektorunun və son nəticədə Azərbaycanın bu gün əldə etdiyi gözəl rifahın təməlini qoydu”, səfir qeyd edib.

Mark Libbi “Əsrin Müqaviləsi”nin Azərbaycan və ABŞ üçün əhəmiyyəti ilə bağlı məqamları vurğulayıb.

“Birincisi, əksər postsovet ölkələrinin iqtisadi cəhətdən yenidən qurulması üçün mübarizə apardığı bir vaxtda, 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan hökumətinin müdrikliyi və uzaqgörənliyi müəyyən edilməmiş bir yol tutmaq və öz enerji sektoruna xarici sərmayələri alqışlamaq bacarığına malik idi. Bu, riskə qarşı yüksək dözümlülük və gələcəyə aydın baxış tələb etdi, lakin bu, böyük dividendlər verdi. Mübaliğəsiz demək olar ki, “Əsrin Müqaviləsi” regionda tarixin və enerji geosiyasətinin gedişatını dəyişdi. İkincisi, bu müqavilənin ABŞ-Azərbaycan ikitərəfli münasibətləri tarixində xüsusi yeri var. ABŞ şirkətləri və ABŞ-ın siyasi dəstəyi AÇG-nin işlənməsində və Bakı-Tbilisi-Ceyhan ixrac marşrutunun işə salınmasında əvəzsiz amillər idi. Bu baxımdan, “Əsrin Müqaviləsi” ABŞ-ın sərmayəsini və siyasi dəstəyini Azərbaycanın təşəbbüsü və liderliyi ilə birləşdirdikdə nəyə nail ola biləcəyimizin bariz nümunəsidir”, səfir qeyd edib.

Onun fikrincə, Birləşmiş Ştatlar və Azərbaycan həmçinin Cənub Qaz Dəhlizinin sonrakı inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən çoxşaxəli rollar oynadılar.

“Azərbaycan Cənub Qaz Dəhlizində iştirak etməklə özünü regional enerji bazarında əsas oyunçu və Avropa üçün mühüm enerji təchizatçısı kimi təsdiq etmişdir”, o bildirib.

Səfir hesab edir ki, Azərbaycan qlobal enerji keçidini qəbul edərkən və COP29-a ev sahibliyi etməyə hazırlaşarkən hökumət emissiyaların azaldılması ilə bağlı perspektivli öhdəliklər götürüb və yaşıl enerji ixracında regional lider olmaq üçün cəsarətli gündəliyi var.

“ABŞ-ın bir çox şirkətləri bərpa olunan enerji və karbonun azaldılması texnologiyasında sənaye liderləridir. ABŞ-ın tədqiqat institutları isə yaşıl enerji sektorunu qlobal miqyasda potensial olaraq dəyişdirə biləcək yeni innovasiyalar hazırlayır”səfir bildirib.

Onun fikrincə, ABŞ-Azərbaycan tərəfdaşlığı və gələcək əməkdaşlığın bütün bu nümunələrində ABŞ şirkətləri əsas rol oynayır.

“Azərbaycanda 200-dən çox ABŞ şirkəti fəaliyyət göstərir və 1995-ci ildən bəri ABŞ-ın xarici investisiyaları 18,7 milyard dollar təşkil edir. Biz bu rəqəmin növbəti illərdə artmasını görmək istərdik, yaşıl enerji və karbonsızlaşdırma kimi sektorlarda böyük potensial görürük”, Mark Libbi qeyd edib.

1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda Xəzərin Azərbaycan sektorundakı Azəri-Çıraq-Günəşli yataqlarının dərin su qatlarındakı neftin birgə işlənməsi haqqında dəyəri 7,4 milyar dollar olan “məhsulun pay bölgüsü” tipli müqavilə imzalanıb. Müqavilənin ümumi dəyəri 13 milyard ABŞ dolları həcmində qiymətləndirilib.

“Əsrin Müqaviləsi”ndə dünyanın 8 ölkəsinin (Azərbaycan, ABŞ, Böyük Britaniya, Rusiya, Türkiyə, Norveç, Yaponiya və Səudiyyə Ərəbistanı) 13 ən məşhur neft şirkəti (ARDNŞ, Amoco, BP, McDermott, Lukoyl, Statoyl, UNOCAL, Lukoyl, Exxon, Türkiyə Petrolları, Pennzoyl, ITOCHU, Ramco, Delta) iştirak edirdi. Bu müqavilədə Böyük Britaniyanın British Petroleum (qoyulacaq investisiyanın 17,12 faizi) və Ramco (2,08 faizi), ABŞ-nin Amoco (17,01 faiz), UNOCAL (11,2 faiz), Pennzoyl (9,81 faiz), McDermott (2,45 faiz), Rusiyanın Lukoyl (10,0 faiz), Norveçin Statoyl (8,56 faiz), Türkiyənin Türkiyə Petrolları şirkətinin (1,75 faiz) və Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin 20 faiz payı var idi.

İlk dəfə hesablanmış çıxarıla bilən neft ehtiyatı 511 milyon ton olub, sonralar qiymətləndirici quyuların nəticələrinə görə bu ehtiyat 730 milyon tona çatıb və bununla əlaqədar yataqların işlənilməsinə tələb olunan sərmayə xərcləri 11,5 milyard ABŞ dolları qəbul edilib. Ümumi təmiz gəlirdən Azərbaycanın payına 80 faiz, sərmayəçilərin payına 20 faiz düşür.