Millətlərin var-dövlətini ölçmək üçün ən effektiv meyar adambaşı ümumdaxili məhsulun həcmi sayılır. Bu baxımdan Forbes jurnalının yazdığına görə birinci yerdə cırtdan Qatar gedir. 1.7 milyon əhalisi olan Qatarda adambaşı gəlir 88 min dollardır. Rekord neft və qaz qiymətləri sayəsində bu ölkənin maliyyə imkanları ötən illərdə xeyli yüksəlib. 2022-ci ildə Dünya Futbol üzrə Dünya çempionatına ev sahibliyi edəcək Qatarda hökumət infrastruktura milyardlarla dollar xərcləyib.
Qəribədir ki, var-dövlətinə görə yuxarı onluqda yer almış ölkələrin əksəriyyəti cırtdan dövlətlərdir. Məsələn bu siyahıda Lüksemburdq (2-ci), Sinqapur (3-cü) və Bruney(5-ci) və Honq Konq (8-ci) var. Belə görünür ki, əhalinin azlığı və ərazinin kiçikliyi ilə adambaşına düşən gəlirin həcmi arasında sıx bağlılıq var. Əlbəttə ki, burada təbii resursların mövcudluğu böyük rol oynayır. Amma əsas diqqəti cəlb edən cəhət bu ölkələrdəki hüquq sisteminin, iqtisadi sistemin oxşarlığıdır.
Britaniya məhkəmə sisteminin təşəkkül tapdığı bu ölkələr kapitalizm prinsiplərinə riayət edir və burada mülkiyyət hüquqları toxunulmazdır. Təsadüfi deyil ki, bu ölkələrin siyahısında ABŞ kimi nəhəng dövlət də yer alıb. Amerikada adambaşı gəlir 46 min dollar təşkil edir. Güman etmək olardı ki, acı kommunizm təcrübəsindən sonra millətlər hansı sistemin işlədiyini, hansının isə işləmədiyi haqda aydın təsəvvür əldə edər və sakinlərin rifahını yüksəltmək üçün liberal iqtisadi islahatlar həyata keçirərdilər. Amma bərabərlik pərdəsi altında iqtisadi resursları hökumətin əlində cəmləşdirmək səyləri bir çox ölkələrdə hələ də davam edir, və bəzi hallarda bu tendensiya vətəndaşlar tərəfindən himayə olunur.
Azad bazar iqtisadiyyatı haqda bilgi almaq istəyən ingilis dilli izləyicilərə aşağıdakı kitabları oxumağı tövsiyə edərdim:
Adam Smith: The Wealth of Nations
Friedrich Hayek: The Road to Serfdom
Albert J. Nock: Our Enemy, The State
Ayn Rand: Capitalism: The Unknown Ideal
Milton & Rose Friedman: Free to Choose
Richard Pipes: Property and Freedom