İranda siyasi məhbusların saxlanıldığı həbsxaların ağır şəraitinə etirazlar artıb. Azərbaycan İnsan Haqları Cəmiyyətinin (Ərk) müdiri Jalə Təbrizli Amerikanın Səsi ilə söhbətdə həbsxanaların vəziyyəti, habelə İran Azərbaycanı və Tehranda həbsdə olan türk fəalların durumunu şərh edib.
Jalə Təbrizli hesab edir ki, son vaxtlar milli fəallara verilən həbs hökmlərinin ağırlaşması İranda baş verən ciddi siyasi, iqtisadi və ictimai dəyişiklər ilə bağlıdır.
Ölkədə etiraz aksiyaları günbəgün çoxalır və ümumiləşir. Əhali agah olduqca onların qarşısını almaq üçün həbsxanaları doldururlar.
“Şərait elə ümumiyyətlə İranda dəyişilib. Rejim bir tərəfdən beynəlxalq toplumun basqısı altındadır. Bir tərəfdən də ölkənin iqtisadi durumuna baxanda vəziyyət fəlakətdir. İctimai və siyasi sahələrdə də həmçinin. Biz görürük ki, İranda korrupsiya necə çoxalır. Bunlar səbəb olur ki, rejim özünü təhlükədə görsün,” hüquq müdafiəçisi söyləyir.
Onun sözlərinə görə, “ölkədə etiraz aksiyaları günbəgün çoxalır və ümumiləşir. Əhali agah olduqca onların qarşısını almaq üçün həbsxanaları doldururlar. Hazırda həbsxanalarda fiziki və ruhi işhəncə altında olan insanların bir çoxu belə etirazlara rəhbərlik edə bilərlər. Mən fikr edirəm ki, hakimiyyət bu vəziyyəti çox davam etdirə bilməyəcək.”
Jalə Təbrizli İranın bəzi həbsxanalarında Covid-19 virusunun aşkarlanmasına diqqət çəkərək deyir ki, “həbsxanaların şəraiti pisdir. Sağlamlıq və gigiyena problemləri var. Yemək və qidalanma problemləri. Həbsxanaların bölmələri doludur. Çox məhbus doldurublar. Əlavə olaraq həbsxanalarda aclıq aksiyaları var. Biz həbsxanaların vəziyyətinin nə qədər pis olduğunu Əlirza Fərşinin yazdığı məktubda görürük.”
Urmiyədə qadın məhbuslar aclıq aksiyası keçiriblər. Çünki orada koronavirus vardır və [yoluxanları] digər məhbuslarla bir yerdə saxlayırlar.
İnsan haqları fəalının söylədiklərinə görə, hazırda həbsdə olan türk fəallar Tehranın Evin Həbsxanası və İran Azərbaycanının bir çox şəhərindəki həbsxanalarda saxlanılırlar:
“Evin həbsxanasında, Ərdəbildə, Təbriz, Xoy, Urmiyə, Qoşaçayda, Əhərdə məhbuslar var. Artıq hər yerdə həbsdə olan milli fəallarımız var. Urmiyədə qadın məhbuslar aclıq aksiyası keçiriblər. Çünki orada koronavirus vardır və [yoluxanları] digər məhbuslarla bir yerdə saxlayırlar.”
Jalə Təbrizli hazırda İranın müxtəlif həbsxanalarında saxlanılan milli fəalları bir neçə qrupa ayırır.
“Həbsdə olanların bir sırası, Doktor Lətif Həsəni və Abbas bəy Lisani və ya Səhənd Məali kimi, bunlar, müxtəlif milli fəaliyyətləri üçün tutulublar... Amma bir də o qruplar var ki, misal üçün ana dili məsələsi ilə bağlı tutulub, 2019 noyabr etirazlarında tutulanlar var. Dördüncü qrup da Qarabağ ilə əlaqədar ki, kiçik mitinqlər olmuşdu şəhərlərdə, orada tutulanlardır. Əlbəttə onlar azad olublar amma müvəqqəti olaraq, mülki zəmanətlə buraxılıblar və hələ mühakimə edilməyiblər,” Təbrizli bildirir.
Abbas Lisaniyə hətta qardaşı vəfat edəndə, ki haqqı var idi neçə gün məzuniyyəti olsun, yenə vermədilər.
Hüquq müdafiəçisi həmçinin uzunmüddətli həbs cəzalarına məhkum olmuş Abbas Lisani, Lətif Həsəni və Tovhid Əmir-Əmini kimi fəallara COVID -19 pandemiyasına qarşı tədbirlər çərçivəsində məzuniyyət haqqının verilməməsinə işarə edir:
“Bunların heç birinə koronavirus ilə bağlı məzuniyyət vermədilər. Abbas Lisaniyə hətta qardaşı vəfat edəndə ki, haqqı var idi neçə gün məzuniyyəti olsun, yenə vermədilər.”
