Fevralın 14-də Bakı Mətbuat Klubu “Parlament seçkiləri 2020 və KİV: jurnalistin hüquq və vəzifələri” mövzusunda “dəyirmi masa” keçirib.
Müzakirəlrin mövzusu 9 fevral seçkilərini işıqlandıran KV-lərin monitorinqinin nəticələri və jurnalistlərin hüquqlarının müdafiəsi olub.
Ümumi fikir belə olub ki, seçkilər bütün mərhələlərdə, o cümlədən namizədlərin qeydiyyatı, seçki kampaniyası və səsvermə informasiya blokadası şəraitində keçirilib.
Your browser doesn’t support HTML5
“Parlament seçkiləri 2020 və KİV: jurnalistin hüquq və vəzifələri” mövzusunda dinləmələr
Hələ yanvarın 29-da ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosunun (DTİHB) müşahidə missiyası aralıq hesabatında KİV-in seçkilərə çıxışına məhdudiyyətin qoyulduğunu qeyd edib.
Turan Agentliyinin direktoru Mehman Əliyev bildirib ki, ənənəvi media (televiziya, radio, çap nəşri, onlayn media) seçkilərin işıqlandırılması prosesinin sonunda qaldı və seçkilərin gedişinə təsir edə bilmədi. İki səbəb vardı: birincisi, ənənəvi informasiya məkanının 90% -dən çoxuna nəzarət edən hakimiyyət cəmiyyətin seçkilərə diqqətini azaltmaq və saxtalaşdırma prosesini asanlaşdırmaq, hökumətyönlü parlamentin formalaşmasına nail olmaq üçün seçkilərin bütün mərhələlərdə işıqlandırılmasını minimuma endirmək siyasəti yürüdür. İkincisi, bu qərar bumeranq kimi qayıtdı: neytrallaşdırılmış KİV hakimiyyətə lazım olan “demokratik və ədalətli seçkilər” mənzərəsini yarada bilmədi.”
Media hüquqları üzrə ekspert Ələsgər Məmmədli Demokratik Təşəbbüslər İnstitutunun (DTİ) seçki kampaniyasının ilk mərhələsində media monitorinqinə dair hesabatı açıqlayıb. Araşdırma obyektləri, - AzTV, İTV və “Real” TV kanalları, AzərTAC Dövlət İnformasiya Agentliyi, rəsmi “Azərbaycan” qəzeti, Report, Turan agentlikləri, Meydan TV İnternet-nəşri, “Azadlıq” qəzeti olub.
Telekanallarda monitorinq 37 gün ərzində gündə 4 saat olmaqla “prime-taym”ı (saat 19.00-dan 23.00-a qədər) əhatə edib. Məlumatların hakimiyyətin xeyrinə mütləq üstünlük təşkil etməsi, tənqidi materialların və müxalifət haqqında müsbət məlumatların olmaması müəyyən edilib.
Həmçinin obyektivlik, qərəzsizlik, plüralizm kimi universal prinsiplərə əməl olunmaması aşkar edilib.
Monitorinq müəyyən edib ki, telekanallar demokratik cəmiyyətdə yayımçıların həyata keçirdikləri funksiyalardan uzaqdır. Etik prinsiplərə riayət edənlər arasında Turan Agentiyi və Meydan TV-nin adları çəkilib.
Mehman Əliyev qeyd edib ki, Mərkəzi Sseçki Komissiyasının informasiya mərkəzi seçkilərin gedişi və nəticələri barədə ictimaiyyətə dezinformasiya ötürüb və bu, nəzarət altındakı KİV-lər tərəfindən yayılıb. Mətbuat Şurasının üç mərhələli adlandırdığı monitorinq isə heç bir şey haqda deyildi və sosial şəbəkələr sayəsində geniş ictimaiyyətə kütləvi şəkildə məlum olan pozuntuları aşkar etmədi.
Əliyev qeyd edib ki, indiki seçkilərin fərqli cəhəti əsasən səsvermə günü mühüm rol oynayan sosial şəbəkələrdə vəziyyətə nəzarətdir. Onların sayəsində seçki sisteminin bütün qüsurları aşkarlanıb - lobbiçilik, saxtalaşdırma, müşahidəçilərə və jurnalistlərə qarşı zorakılıq. Sosial şəbəkələrin sayəsində bəzi dairələrdə nəticələr ləğv edilib.
Media Hüququ İnstitutunun nümayəndəsi Xalid Ağəliyev qeyd edib ki, etiraz edən namizədlərin MSK-nın binası qarşısında keçirdiyi aksiyanın polis tərəfindən dağıdılması zamanı 17 jurnalist və bloger xəsarət alıb ki, bu da seçki zamanı jurnalistlərin hüquqlarının pozulmasının kulminasiya nöqtəsi olub.
Mehman Əliyev gələcəkdə seçkilərlə bağlı informasiya problemini dəyişdirə biləcək bir sıra tövsiyələri səsləndirib:
1. Seçkiqabağı təşviqat kampaniyası 60 günə qədər uzadılsın;
2.MSK yanında seçki dövründə yayımlanacaq və pulsuz əsaslarla namizədlərin çıxışlarını təqdim edəcək, diskussiyalar və s. keçirəcək xüsusi TV yaradılsın;
3.Namizədlərin təşviqat aparması və seçkilərə nəzarət etməsi üçün sosial şəbəkələrdən istifadəyə yardım göstərilsin;
4. MSK-nın informasiya şəbəkəsində manipulyasiyalar istisna edilsin.
Bakı Mətbuat Klubunun rəhbəri Arif Əliyev “dəyirmi masa”nın nəticələri ilə bağlı müraciəti oxuyub. Müraciətdə deyilir: “Növbədənkənar parlament seçkilərinin KİV-də işıqlandırılmasının monitorinqi ölkə jurnalistikasında böhranın olduğunu göstərdi.
KİV-lər məlumatlandırma, əhalini maarifləndirmə, debatlar üçün şərait yaratmaq və siyasi kampaniya plüralizmi kimi vacib vəzifələrin öhdəsindən gələ bilmədilər. Televiziya qəsdən bu vəzifələri yerinə yetirməkdən imtina etdi”.
Seçki prosesi zamanı jurnalistlər öz peşə fəaliyyətlərini həyata keçirərkən fiziki zorakılığa məruz qalıblar. MSK-nın qarşısında piketin dağıdılması zamanı bir neçə nəfər ciddi yaralanıb ki, bu da ciddi nəticələrə səbəb olub.
Hakimiyyət faktı araşdırmaq əvəzinə jurnalistləri gözdən salmaq qərarına gəlib. Sənəddə deyilir ki, ölkədə onların hüquqlarını müdafiə edə biləcək bir jurnalist təşkilatı olmadı.
Müraciətdə qeyd olunur ki, “KİV-in rolunun artırılması üçün müvafiq addımlar atılmalı, jurnalistlərin hazırlanması, KİV-in müstəqilliyinin bərpası və jurnalistlərin hüquqlarının qorunması üçün mühüm işlər görülməlidir”.
Bakı Mətbuat Klubu jurnalist birliyinə və ali hakimiyyət orqanlarına bu istiqamətdə səyləri birləşdirməyi və KİV-in problemlərinin aradan qaldırılması üzrə effektiv tədbirlər görmək üçün dialoqa başlamağı təklif edir.
Bakı Mətbuat Klubu 1998-ci ildə yaradılıb, lakin təzyiqlər nəticəsində 2005-ci ildə fəaliyyətini dayandırıb. Qurumun fəaliyyət həmtəsisçilərin (Yeni Nesil Jurnalist Birliyil, Aina-Zerkalo qəzeti, Turan İnformasiyaAgentliyi) qərarı ilə 2019-cu ilin yayında bərpa edilib.