Mayın 28-də Azərbaycanda Respublika Günü qeyd edilir. Respubika Günü rəsmi dövlət bayramıdır və iş günü deyil.
Respublika Günü münasibəti ilə Azərbayvcan hökuməti rəsmi qəbul təşkil edib. İctimaiyyət və çoxsaylı siyasi partiyalar, ictimai hərəkatlar Məmməd Əmin Rəsulzadənin anadan olduğu Novxanı kəndində ucaldlılmış yeganə abidəsini ziyarət edib. Burada bayram mitinqləri keçirlib. D18 Hərəkatı isə bayramı Bakının mərkəzi küçələrində insanlara gün paylamaqla qeyd edib.
Bayram tədbirlərindən hazıladığımız geniş fotoqalereyaya mətnin sonunda baxa bilərsiniz.
Azərbaycanın və digər Qafqaz ölkələrinin müstəqilliyi Birinci Dünya müharibəsi və Rusiya imperiyasında mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsinə səbəb olan siyasi proseslər başa çatdıqdan sonra mümkün olub. Lakin Rusiya imperiyası Cənubi Qafqaz xalqları arasında təfriqələr salmaqla onların Zaqafqaziya konfederasiyasında birləşməsinə imkanı verməyib.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) 1918-ci il mayın 28-də elan edilib. Bununla da AXC Şərqdə yaranan ilk demokratik dövlət olub. Müstəqillik Bəyannaməsi Milli Şuranın ilk toplantısında qəbul edilib. Milli Şuranın ilk başçısı Məmməd Əmin Rəsulzadə olub.
Azərbaycan müvəqqəti hökumətinin ilk başçısı isə Fətəli Xan Xoyski seçilib. 10 gün Milli Şura Tiflisdə işləyib, sonra Gəncəyə köçürülüb. Gəncədə Milli Şura öz işini dayandıraraq səlahiyyətlərini hökumətə verib.
Yalnız 1918-ci ilin sentyabrında - Bakı Rusiyapərəst qüvvələrdən alınandan sonra milli hökumət Gəncədən Bakıya köçüb. AXC Versal sülh konfransında de-fakto tanınıb. AXC-nin ömrü 23 ay sürüb. 1920-ci il aprelin 28-də sovet qoşunları Azərbaycana soxularaq ölkəni işğal edib.
1991-ci ildə SSRİ dağıldıqdan sonra Azərbaycan özünü Xalq Cümhuriyyətinin varisi elan edərək dövlət müstəqilliyini bərpa edib.
1920-ci ildə Azərbaycan işğal edildikdən sonra cümhuriyyətin qurucularının bir çoxu Avropa ölkələrinə və Türkiyəyə mühacirətə gedib.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 1953-cü il mayın 28-də Amerikanın Səsi radiosu vasitəsilə Azərbaycan xalqına müraciət edib.
Amerikanın Səsi radiosu Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurucusunun müsahibəsini yayımlayanda, artıq Rəsulzadənin özü də, onun qurduğu Demokratik Cümhuriyyət də çoxlarının zehnlərindən silinmişdi.
Məhəmməd Əmin bəyin 1918-ci ildə qaldırdığı üçrəngli bayraq bu gün dünyanın hər yerində yüksəlməkdədir.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin Amerikanın Səsinin arxivində qorunub saxlanan müraciətini təqdim edirik:
Your browser doesn’t support HTML5
Məmməd Əmin Rəsulzadənin Azərbaycan xalqına müraciəti
“Mədəniyyət tariximizin şanlı fikir adamları tərəfindən alqışlanan azadlıq və istiqlal fikri məmləkətimizdə yerləşib və bu, irəli dünya demokratiyası tərəfindən də təqdirlə qarşılanırdı. Yüz ildən bəri üstümüzə çökən istibdad və istila həyulatı artıq bizdən uzaqlaşırdı. Heyhat, qədərin imtanları tamam deyilmiş. Qanlı çar istibdadının yerini bu dəfə ondan daha qanlı bolşevik istibdadı tutdu. Azadlıq və istiqlalımız qızıl istilaçıların qanlı ayaqları altında əzildi. Müqavimət edən məmləkətdə qan gövdəyə çıxdı.
Bundan bir ay əvvəl 28 apreldə sovet propaqandçıları bu fahiş istila hadisəsini sizə bir azadlıq və istiqlal hadisəsi kimi göstərdilər. Sözdə sizə dünyanın ən azad və ən demokrat bir rejimi kimi qələmə verilən sovet quruluşu işdə ən qəddar və ən yalançı bir istibdad rejimidir. Müqayisə etmək imkanında olsaydınız, bunun nə dərəcədə doğru olduğunu gözünüzlə görərdiniz. Azadlığınızı əlinizdən alanlar qorxmurlarsa, dəmir pərdəni qaldırsınlar, azadlıq elan etsinlər. Edə bilməzlər, çünki ağla qara meydana çıxar. Onlar şəbbərə kimidirlər, günəşdən qaçarlar.
Azərbaycan və onunla bərabər bütün Qafqasiya cümhuriyyətləri həqiqi azadlıq və istiqlallarına 1918-in mayısında qovuşdular.1920-də isə bu azadlıq və istiqlal qızıl rus ordusu tərəfindən üstün qüvvətlərlə qanla və atəşlə basırıldı. Faciələr və qəhrəmanlarla dolu olan mücadilədə on minlərlə vətəndaş şəhid oldu. 1920 istilasına qarşı 1918 istiqlal haqqını müdafiə edən Qafqasiya millətləri indi 33 ildir ki müxtəlif vasitələrlə mücadilə edirlər. Zaman-zaman dramatik şəkillər alınan bu mücadilədə vaxtılə yalançı kommunist şüarlarına aldanan yol azmış bəzi vətəndaşlar belə bu gün həqiqi millətçilər və vətənpərəstlər cəbhəsinə keçmişlərdir.
Yabançı istilaçı üzərinə əcnəbi məmləkətlərə sığınmış olan Qafqasiya emiqrantları milli istiqlal davasını mədəni dünya əfkari-ümumiyyətinə anlatmaqdadırlar. Bu vəzifəni ifada nə kimi müşküllərə uğradığımızdan burada bəhs etmənin yeri deyildir. Bu qədər demək lazımdır ki, sovetlərdə, kommunist rejiminə düşən millətlərin hər cürə haqq və hüquqdan məhrum qullardan ibarət cəmiyyətlər halına gəldiyini azad dünyaya anlatmaq çox kolay olmamışdır. Şükür ki hadisələr bizə kömək edir. Dünya sovet həqitətini görməyə başlayıb. Səkkiz ildən bəri hərbi bitirmiş ikən sülhə qovuşa bilməyən dünya artıq məsələni anlayır. Bilir ki, azadlıq və insan haqlarını inkar edən kommunistlər müəzzəm bir dövlət halında ayaqda durduqca və dünya inqilab atəşi ilə yandırmaq üçün kibrit çəkdikcə yer üzündə heç zaman sülh və asayiş qurula bilməyəcəkdir. Azadlıq cahanşümul bir fikirdir. Bir tək əsir insan, bir tək əsir millət vaqii qaldıqca dünya həqiqi azadlıq və əmniyyət üzü görə bilməz.
1918 mayısındakı tarixi qərarları ilə azadlıq sevən birləşmiş millətlər cəbhəsində yer alan Qafqasiya millətlərinin müqəddəratları azad millətlərin müqəddəratları ilə bağlanmışdır. Rusiyadan ayrılmanın bir irtica, başqalarından ayrılmanınsa bir inqilab olduğunu söyləyən sovet diktatoru Stalin ölmüşdür. Amma onun ikiüzlü sistemi-stalinizm hələ ayaqdadır. Bu sistem gün keçdikdə dünya həqiqətləri ilə daha çox qarşılaşmaqda, haqqla batil, yalanla doğru üz-üzə gəlməkdədir. Şübhəsizdir ki, bir gün həqiqət parıldayacaq. Azadlıq əsasını, birləşmiş millətlər prinsipini və insan haqlarını tutan tərəf qalib gələcəkdir. Bu qalibiyyət günəşi qızıl istibdad zülmü altında inliyən əziz vətənimizdə 1918 28 mayıs kimi yenidən doğacaqdır. Buna qətiyyən şübhə etməyin əziz vətəndaşlar.
Üçrəngli istiqlal bayrağını döşlərində gəzdirən buradakı vətən ayrısı bizlərdən, orada hər cürə qorxu və təzyiq altında qəlbləri istiqlal eşqilə çırpınan azadlıq ayrısı sizlərə candan salamlar göndərir, 28 mayıs istiqlal qurbanlarının əziz ruhları hüzurunda hörmətlə əyilir və hər iki tərəfi birləşdirən milli böyük həsrəti şairin beytilə dilə gətirirəm: Sən bizimsən, bizimsən, durduqca bədəndə can, yaşa, yaşa, çox yaşa, ey şanlı Azərbaycan!”
Azərbaycanda 28 May Respublika Günü qeyd edilir