Prezident Co Bayden bazar ertəsi günü bildirib ki, o, federal ölüm cəzası verilən 40 nəfərdən 37-nin cəzasını dəyişdirərək ömürlük həbs cəzası ilə əvəz edib. Bu addım seçilmiş prezident Donald Trampın vəzifəyə başlamasından yalnız bir neçə həftə əvvəl atılıb. Tramp ölüm cəzasının genişləndirilməsinin tərəfdarıdır.
Bu qərar polis və hərbi zabitlərin, federal torpaqlarda yaşayanların, ölümcül bank soyğunları və ya narkotik ticarəti ilə əlaqəli olanların, həmçinin federal müəssisələrdəki məhbusların və ya mühafizəçilərin öldürülməsinə görə məhkum edilmiş şəxslərin həyatını xilas edir.
Bu o deməkdir ki, yalnız üç federal məhbus hələ də edam cəzası ilə üzləşir. Onlar 2015-ci ildə Cənubi Karolina ştatının Çarleston şəhərindəki Mother Emanuel AME Kilsəsində 9 qaradərili üzvü öldürməklə irqi nifrət cinayəti törədən Dilann Ruf; 2013-cü il Boston Marafonunu bombalayan Coxar Tsarnaev və 2018-ci ildə Pittsburq şəhərindəki Tree of Life sinaqoqunda 11 üzvü öldürən Robert Bauersdir. Bu, ABŞ tarixində ən ölümcül antisemit hücumu olub.
"Karyeram boyunca mən şiddətli cinayətlərin azaldılmasına və ədliyyət sisteminin ədalətli və effektiv olmasına çalışmışam. Bu gün federal ölüm cəzası verilən 40 nəfərdən 37-nin cəzasını şərti azadlığa buraxılma imkanı olmadan ömürlük həbslə əvəz edirəm. Bu, administrasiyamın terrorizm və nifrət motivli kütləvi qətllər xaricində federal edamlara tətbiq etdiyi moratoriuma uyğundur", prezidentin bəyanatında deyilib.
Bayden administrasiyası 2021-ci ildə federal ölüm cəzası üzrə moratorium elan edərək, bu protokolları öyrənmək məqsədilə edamları dayandırmışdı. Ancaq Bayden əvvəlcə bu məsələdə irəliləyişlər edəcəyini vəd etmişdi, federal edamları dayandırmağı və yalnız terrorizm və nifrət motivli kütləvi qətllərə istisna qoymağı planlaşdırdığını bildirmişdi.
2020-ci il prezident seçkiləri zamanı Baydenin kampaniya saytında "federal səviyyədə ölüm cəzasını ləğv etmək üçün qanunvericilik təşəbbüsü göstərəcəyini və ştatları federal hökumətin nümunəsinə uyğun gəlməyə təşviq edəcəyini" bildirmişdi.
Oxşar ifadələr Baydenin ikinci dönəm kampaniya saytında yer almamışdı.
"Yanılmayın: Mən bu qatilləri pisləyirəm, onların əməllərinin qurbanları üçün yas tuturam və bütün ailələrin qeyri-adi və geri qaytarılmayan itkini hiss edirəm", Baydenin bəyanatında qeyd edilib.
"Ancaq vicdanım və ictimai müdafiəçi, Senatın Hüquq Komitəsinin sədri, vitse-prezident və indi prezident kimi təcrübəmə əsaslanaraq, əvvəlkindən daha çox inanıram ki, federal səviyyədə ölüm cəzası tətbiq edilməməlidir."
O, Trampa siyasi bir zərbə vuraraq, "vicdanım geri durmağıma yol vermir, yeni administrasiyanın dayandırdığım edamları bərpa etməsinə icazə verə bilmərəm" deyib.
Yanvarın 20-də vəzifəyə başlayacaq Tramp tez-tez edamların genişləndirilməsindən danışır. 2024-cü il kampaniyasını elan edərkən o, "narkotik satanların bu iyrənc hərəkətlərinə görə ölüm cəzası almasını" tələb edib. Sonra narkotik və insan qaçaqmalçılarını edam etməyə və hətta Çinin narkotik satıcılarına daha sərt yanaşmasını tərifləyib. Tramp ilk prezidentlik dövründə narkotik satıcıları üçün ölüm cəzasını dəstəkləyib.
Trampın birinci hakimiyyəti dövründə 13 federal edam cəzası icra edilib, bu isə müasir tarixdə bir prezidentin həyata keçirdiyi ən çox edam halıdır. Bəzi edamlar federal ölüm sırası müəssisəsində COVID-19 virusunun yayılmasına səbəb ola biləcək qədər sürətli həyata keçirilib.
Bu, 2003-cü ildən bəri baş verən ilk federal edamlar olub. Son üçü 2020-ci ilin noyabr ayında Seçki Günündən sonra, amma Tramp vəzifədən gedənə qədər yanvar ayında həyata keçirilib.
Bayden Trampın federal ölüm cəzasını artırmağını çətinləşdirmək üçün addımlar atmaq üçün təzyiqlərə məruz qalmışdı.
Prezidentin açıqlaması COVID-19 pandemiyası dövründə azad edilərək ev həbsinə salınan təxminən 1,500 nəfərin cəzalarını dəyişdirdiyi və qeyri-şiddət cinayətləri törətmiş 39 digər şəxsin cəzalarını azaldığı gündən cəmi iki həftə sonra verilib. Bu, müasir tarixdə bir gün ərzində elan edilən ən böyük amnistiya aktıdır.