Birləşmiş Ştatların Ali Məhkəməsi bazar ertəsi qərar verib ki, keçmiş prezident Donald Tramp 2020-ci ildə yenidən seçilmək üçün rəqabət apardığı seçkilərdə məğlubiyyətdən yayınmaq üçün vəzifədə olarkən hər hansı rəsmi əmələ görə mühakimə olunmaqdan immunitetə malikdir, lakin qeyri-rəsmi hərəkətlərə görə mühakimədən immunitetə malik deyil.
Məhkəmənin səlahiyyətlərini icra etdiyi hazırkı müddətinin son günündə verilən qərar Trampın Respublikaçılar Partiyasından prezidentliyə ehtimal edilən namizəd olduğu və 2020-ci ildə onu məğlub edən Demokrat prezident Co Bayden ilə yenidən qarşılaşacağı 5 noyabr seçkilərindən əvvəl mühakimə olunmayacağına zəmanət verir.
Tramp 2020-ci il seçkilərinin nəticələri ilə bağlı hər hansı bir qanun pozuntusunu rədd edib, lakin uzun müddətdir səsvermə və səslərin hesablanması zamanı pozuntuların onun Ağ Evdə daha dörd illik müddətdə hakimiyyəti bahasına gəldiyini iddia edib.
Əgər o, noyabr seçkilərində məğlub olsa, tez bir zamanda 2020-ci il seçkiləri ilə bağlı iş üzrə məhkəmə qarşısına çıxa bilər, lakin qalib gəlsə, ölkənin baş prokuroru olan baş prokurora işə xitam vermək haqda göstəriş verə bilər.
Məhkəmənin qərarı ideoloji xətt əsasında çoxluqda olan mühafizəkar 6 hakimin lehinə, azlıqda olan liberal 3 hakimin isə əleyhinə səs verməsi ilə qəbul edilib.
Əksəriyyətin adından verdiyi yazılı açıqlamada baş hakim Con Roberts bildirib ki, Tramp “əsas konstitusiya səlahiyyətlərini həyata keçirdiyinə görə mühakimə olunmaya bilər və o, ən azı, bütün rəsmi əməllərinə görə cinayət təqibindən prezumptiv toxunulmazlıq hüququna malikdir”.
Lakin Roberts bildirib: “Prezident qeyri-rəsmi hərəkətlərə görə toxunulmazlığa malik deyil və Prezidentin etdiyi hər şey rəsmi deyil. Prezident qanundan üstün deyil”.
Məhkəmə prokuror Cek Smitin Trampa qarşı iddiasının bir hissəsini - keçmiş prezidentin seçki saxtakarlığı iddialarını dəstəkləmək üçün Ədliyyə Departamentindən istifadə etmək cəhdləri və Baydenin qalib gəldiyi ştatlarda Trampa səs verdiyi kimi göstərilən seçicilərin saxta siyahılarını təqdim etməklə bağlı iddiaları rədd edib.
Məhkəmə Vaşinqtondakı federal məhkəmənin hakimi Tanya Çutkana Trampın ittiham aktını onun rəsmi hərəkətlərinə əsaslandığı üçün rədd edilməli olan ittihamlarla bağlı hər hansı məhkəmə prosesi başlamazdan əvvəl nəzərdən keçirməyi tapşırıb. Bununla belə, Trampa qarşı istintaqın əsasını təşkil edə biləcək qeyri-rəsmi hərəkətləri saxlayıb. Məhkəmə Çutkanın “prezidentin motivlərini araşdırmaya biləcəyini” bildirib.
Məhkəmənin müxalif hakimləri qərardan qəti şəkildə narazı qalıblar. Hakim Sonia Sotomayor yazıb ki, bu, “Konstitusiyamızın və hökumət sistemimizin əsasını təşkil edən heç kimin qanundan üstün olmaması prinsipinə qarşı istehzanı təmsil edir”.
Ali Məhkəmənin qərarı məhkəmənin ilk dəfə olaraq keçmiş prezidentin vəzifədə olarkən əməllərinə görə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib-edilməməsi və ya onun təqibdən toxunulmazlığının olub-olmaması ilə bağlı qərar verdiyi ilk haldır.
Qərar belə görünür, bu məsələnin ayrı-ayrılıqda və fərdi şəraitdən asılı olaraq həll edilməsinə imkan verir.
Tramp icra hakimiyyətinin toxunulmazlığı ilə bağlı açıqlama verərək, dörd il əvvəl seçkidə məğlub olması ilə bağlı nəticəni dəyişməyə çalışmaqla seçkinin nəticəsinin bütövlüyünü qorumağa cəhd edərək, rəsmi olaraq prezident kimi fəaliyyət göstərdiyini bildirib və seçici saxtakarlığı və qanun pozuntuları səbəbindən məğlub olduğunda israr edib.
ABŞ-ın hüquqi qanunlarının əsasında heç kimin qanundan üstün olmadığı, hamının eyni azadlıqlara malik olduğu, lakin qanunları pozduğuna görə hər kəsin cinayət təqibinə məruz qala bildiyi prinsipi durur.
Tramp ikinci dörd illik müddətə yenidən seçilməkdən məhrum edildiyini iddia edərək, onlarla məhkəmə işini uduzub və bu günə qədər eyni yanlış iddia ilə çıxış edir və yalnız bəzi hallarda Demokrat Co Baydenə məğlub olduğunu bildirib.
Ədliyyə Departamentinin xüsusi müşaviri Cek Smit təxminən bir il əvvəl Vaşinqtonda açılan dörd maddədən ibarət ittihamnamədə Trampı 2020-ci il seçkilərinin nəticələrini ləğv etmək və hakimiyyətdə qalmaq üçün məğlubiyyətini kompensasiya etmək üçün sui-qəsddə ittiham edib.
Smit Trampı Ədliyyə Departamentinin rəsmilərini geniş pozuntuların onun yenidən seçkilərdə qalib gəlməsinə mane olduğu ilə bağlı iddialarını əsaslandırmağa kömək etməyə məcbur etməkdə ittiham edib. İttihamnamədə onun və köməkçilərinin səslərin sayının Baydenə üstünlük verdiyini göstərən ştatlarlarda qələbə qazandığını iddia edərək, saxta seçici siyahıları yaratmaq üçün ştat qanunvericilərinə təzyiq göstərdiyi iddia edilir.
İttihamnamədə Konqresin 2021-ci ildə yanvarın 6-da Kapitolidə səslərin yekun hesablanmasını nəzərdən keçirərkən o zaman vitse-prezident Mayk Pensə Baydenin qələbəsinin təsdiqlənməsini əngəlləmək və ya gecikdirmək üçün necə təzyiq göstərdiyi təfərrüatlı şəkildə əksini tapıb.
ABŞ-da prezident seçkilərinin nəticəsi ümumi səsvermə yolu ilə deyil, Seçicilər Kollegiyasının səsləri ilə müəyyən edilir. Ölkə üzrə seçkilər mahiyyət etibari ilə 50 ştatın hər birində ştatlar üzrə səsvermədən ibarətdir və ən çox əhalisi olan ştatlar Seçicilər Kollegiyasında ən çox səsə malikdir.
Digər məhkəmə qərarlarında prezidentlərin onların əməlləri ilə bağlı mülki iddialarla bağlı məhdud toxunulmazlığa malik olduqları qeyd edilib.
Lakin bazar ertəsi işlə bağlı məhkəmə ilk dəfədir ki, prezidentin iddia edilən cinayət əməlləri ilə bağlı prezidentin toxunulmazlığı barədə qərar çıxarır və bu, təkcə Tramp üçün deyil, həm də bütün gələcək prezidentlər üçün presedent yaradır.
Bu ilin əvvəlində iş davam edərkən Tramp mətbuat konfranslarında və siyasi mitinqlərdə açıq şəkildə iddia edib ki, ABŞ-ın bütün prezidentləri vəzifədən getdikdən sonra cinayət ittihamlarından immunitetə malik olmalıdırlar, çünki əks halda Ağ Evdə yeni səlahiyyət almış siyasi rəqiblər dərhal keçmiş rəqiblərə qarşı ittiham irəli sürməyə çalışa bilərlər.
Tramp artıq Nyu-York ştat məhkəməsində 34 cinayət işi üzrə mühakimə olunub. Mayın sonlarında münsiflər məhkəməsi onu 2016-cı il kampaniyası ərəfəsində porno aktrisaya susmaq müqabilində 130 000 dollar ödədiyini gizlətmək üçün biznes qeydlərini saxtalaşdırmaqda təqsirli bilib.
Trampa iyulun 11-də hökmü çıxarılacaq və ona sınaq müddəti və ya 4 ilə qədər həbs cəzası verilə bilər.
Seçkilərə müdaxilə ilə bağlı işdən əlavə Tramp daha iki cinayət ittihamı ilə üzləşir. Bunlardan biri Baydenə az fərqlə məğlub olduğu Corciya ştatında 2020-ci il seçkilərinin nəticələrinə müdaxilə etməklə bağlıdır. Digərində isə o, ölkənin milli təhlükəsizliyi ilə bağlı sənədləri 2021-ci ilin əvvəlində prezidentlik vəzifəsindən gedərkən Milli Arxivə təhvil vermək əvəzinə Mar-a-Laqoda evində saxlamaqda ittiham olunur.