Milli və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzi “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti-93” layihəsi çərçivəsində “21-ci əsrdə Türkiyə və Azərbaycanda kimlik məsələsi: müasir milli dövlətlərin öncəki vəziyyətlərinə qayıdış” mövzusunda konfrans keçirib. Konfransda soyuq müharibədən sonrakı dövrdə Türkiyə və Azərbaycanın daxili və xarici siyasəti təhlil edilib. Ekspertlərin fikrincə, hazırda Azərbaycan 1918-ci il tipli demokratik respublika modelindən uzaqlaşmaqdadır, Türkiyədə də dövlət institutları arasında ənənəvi balans pozulub. “Türkiyədə qərb ekspertlərinin baxışlarına görə, neoosmançılıq ideologiyası inkişafdadır. Bu ideologiyanın fəlsəfəsində türk kimliyi, ortaq mədəniyyət dəyərləri və islam durur. Türkiyə indi təhlükəsizliyə qarant olan, türk kimliyini nümayiş etdirən, islama daha çox əsaslanan xarici və daxili siyasət kursu aparır. Bu siyasət kursu ölkənin orta təbəqə əhalisinə əsaslanır”, - deyə Ankara Universitetinin professoru Taşansu Turker bildirib.
Azərbaycan siyasi elitası və kimlik dilemmalarından danışan ekspertlər Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin dövlətçilik fəlsəfəsinə istinad edib. Çünki, bu fəlsəfə Azərbaycanı dini və pantürkizmi ideologiyasından çıxarıb. “Xalq Cümhuriyyətinin daxili və xarici siyasətində milli kimlik avropalaşmaq, türkləşmək və islamlaşmaqdır. Müasir milli kimlik anlayışı yalnız dil, mədəniyyət və din faktoru ilə məhdudlaşmır, burada təhlükəsizlik və siyasi yaxınlıq faktorları da həlledicidir”, - deyə Milli və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Leyla Əliyeva qeyd edib.
Onun fikrincə, hansı ölkələrdə dövlət və demokratiya tam formalaşmayıb, həmin cəmiyyətlərdə demokratik institutlarının genişlənməsinə enerji faktoru ciddi mənfi təsir göstərir. “AXCP hakimiyyəti dövründə azadlıqlar və türklük milli kimlik dəyəri kimi genişləndi. Amma, o dövrlərdə də başqa etnik qruplara hörmət edilirdi, mitinqlərdə sıra ilə etnik qrupların nümayəndələri də danışırdı. Heydər Əliyev hakimiyyəti isə milli kimlik kimi daha çox dövlətçilik, inkişaf və təhlükəsizlik faktoruna üstünlük verdi. Türkçülük ideyası yalnız, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi mövzusunda istifadə edilirdi. Hazırda, ölkədə milli kimlik dəyərlərinin atributları sanki yoxa çıxıb. Daha çox sovet kimliyi fəlsəfəsindən istifadə edilir, hakimiyyət mediası sovet kimliyini təbliğ edir. Bu kimlik fəlsəfəsi insanları yaltaqlığa, bütpərəstliyə sövq edir, qorxu içərisində yaşadır. Sovet kimliyindən fərli olaraq türkçülük milli kimlik fəlsəfəsi insanlara yaltaqlıq, qorxaqlıq deyil, milli qürur hissi aşılayır”, - deyə o vurğulayıb.
Azərbaycanın xarici siyasətində kimlik fəlsəfəsindən danışan ekspertlər artıq, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründəki xarici siyasətdə avropalaşmaq, türkləşmək və islamlaşmaq vektorlarına, daha iki vektorun, - qafqazlılıq və Sovet məkanı təmayüllərinin əlavə olunduğunu bildirib. “Xarici siyasətdə ilkin vektor türkçülükdür. Azərbaycan türk dünyasının tərkib hissəsidir və Türkiyə Azərbaycanın qardaş dövlətidir. Türkiyənin Azərbaycan xarici siyasətinin formalaşmasında və inkişafında əvəzsiz rolu olub. Dağlıq Qarabağ münaqişəsində Ermənistanla diplomatik əlaqələri kəsən yeganə dövlətdir. Azərbaycan Avropa dövlətidir və əhalinin böyük hissəsi Avropaya inteqrasiyanı dəstəkləyir. Ölkə Avropa Şurasının, ATƏT-in üzvüdür, Avropa hüquq məkanın daxildir. Çoxsaylı proqramlarda və təşkilatlarda iştirak edir. Əhalinin xeyli hissəsi islam dünyasına inteqrasiyanı dəstəkləyir və İslam Konfransı Təşkilatı Ermənistanı işğalçı dövlət kimi tanıyıb. Azərbaycan Qafqaz ailəsinin üzvüdür və bu baxımdan Şimali Qafqaz xalqlarının Azərbaycanla geniş əlaqələri mövcuddur. Azərbaycan-Gürcüstan birliyi də bu baxımdan önəmlidir. Azərbaycan həm də keçmiş SSRİ məkanında daxil olan ölkələrlə müxtəlif əlaqələrə malikdir və MDB-nin üzvüdür”, - süyə Azərbaycan Prezident Administrasiyasının katibliyinin keçmiş rəhbəri, politoloq Eldar Namazov qeyd edib.
Azərbaycan - Türkiyə əlaqələrinin hazırki problemlərindən danışan ekspertlər iki ölkə arasında iqtisadi və siyasi sahədə problemlərin aradan qaldırılmasını vacib bilir. “Azərbaycan Türkiyə ilə münasibətdə viza rejimini aradan qaldırmalıdır. Azərbaycan vizanın ləğv edilməməsini ilk öncə texniki səbəblərlə, qeyri-rəsmi səviyyədə İranın təzyiqləri ilə əlaqələndirirdi. Ancaq, son olaraq prezident İlham Əliyev Azərbaycanın hələ buna hazır olmadığını bəyan edib. Bu isə Azərbaycanın Türkiyə ilə inteqrasiyanın daha da genişlənməsindən çəkindiyindən xəbər verir. İqtisadi sahədə daha çox problemlər var. Türkiyənkeçmiş prezidenti Sezer bu problemi analiz edərkən deyib ki, türk iş adamları Azərbaycana gələndə yer ayaqlarının altından qaçır. Məhz, bu səbəbdən hələ də Türkiyənin böyük holdinqləri Azərbaycanda deyil. İki ölkə yüksək səviyyədə əməkdaşlıq məsələləri ilə bağlı toplaşıb müzakirələr aparmalıdır. Qaz tranziti ilə bağlı razılıq əldə edilməlidir və PKK problemi ilə bağlı irəliləyiş olmalıdır. Niyə, Azərbaycanda Əl-Qaidə himayədarları həbs edilir, amma PKK himayədarlarından heç birinin məhkəməsinin şahidi deyilik. Halbuki, Abdulla Ocalan məhkəməsində demişdi ki, PKK-nin ən güclü dayaqlarından biri Azərbaycandadır”, - deyə Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu bildirib.
O, Türkiyə-İsrail probleminin Azərbaycan münasibətlərinə də təsirinin olacağını deyib. E.Şahinoğlunun fikrincə, Türkiyə Azərbaycanın strateji müttəfiqidir və xarici siyasət fəlsəfəsində bu faktor nəzərə alınmalıdır. “Təbii ki, Azərbaycanın İsraillə də yaxşı iqtisadi və siyasi əlaqələri var. Amma, Türkiyə deyə bilər ki, Ermənistanla diplomatik münasibətləri Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı kəsib. Sərhədləri açmadı. Azərbaycan da bu müqabildə İsraillə münasibətlərinə yenidən baxsın”, - deyə politioloq qeyd edib.
