ABŞ çərşənbə günü İranın nüvə silahı əldə etməsinin qarşısını almaq üçün ona qarşı "maksimum təzyiq" siyasətini davam etdirəcəyi ilə bağlı xəbərdarlıq edib. Bu açıqlama Tehranın zənginləşdirilmiş uran ehtiyatları ilə bağlı artan narahatlıqlar fonunda yeni nüvə danışıqları təklifini rədd etməsindən sonra verilib.
"Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) Baş Direktorunun məlumatına əsasən, Tehran yüksək səviyyədə zənginləşdirilmiş uran istehsalını sürətlə artırmağa davam edir," ABŞ-ın BMT-dəki Nümayəndəliyi bəyanatında bildirib. "Həmçinin, İran dünyada nüvə silahına malik olmayan, lakin yüksək dərəcədə zənginləşdirilmiş uran istehsal edən yeganə ölkədir və bunu etmək üçün heç bir inandırıcı dinc məqsədi yoxdur."
ABŞ bəyan edib ki, İran BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarlarına açıq şəkildə məhəl qoymur və həm Şuranın, həm də beynəlxalq ictimaiyyətin "aydın və davamlı narahatlıqlarını" nəzərə almır.
Iran has denied for years that its nuclear pursuits are for military purposes. But starting in May 2019, it gradually stopped implementing its nuclear-related commitments under the 2015 nuclear deal, known as the Joint Comprehensive Plan of Action, or JCPOA, which provided Tehran with sanctions relief in exchange for limits on its nuclear program.
In February 2021, it stopped implementing its commitments altogether. As a result, the IAEA no longer conducts verification and monitoring activities related to the deal, and that has raised many questions about what Iran is doing.
“Şura bu laqeyd davranışa qarşı açıq və birlikdə mövqe bildirməli, onu qınamalıdır,” ABŞ-ın bəyanatında qeyd olunub.
İran uzun illərdir ki, nüvə proqramının hərbi məqsədlərə xidmət etdiyini inkar edir. Lakin 2019-cu ilin may ayından etibarən, Tehran 2015-ci il nüvə sazişi – Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (JCPOA) çərçivəsində üzərinə götürdüyü nüvə öhdəliklərini tədricən yerinə yetirməkdən imtina edib. Həmin saziş İranın nüvə proqramına məhdudiyyətlər müqabilində ona qarşı tətbiq olunan sanksiyaların yumşaldılmasını nəzərdə tuturdu.
2021-ci ilin fevral ayında isə İran bu öhdəlikləri tamamilə yerinə yetirməyi dayandırıb. Nəticədə, BAEA artıq saziş çərçivəsində yoxlama və monitorinq fəaliyyətlərini həyata keçirmir ki, bu da İranın nüvə fəaliyyətləri ilə bağlı suallar doğurur.
ABŞ, habelə birinci Tramp administrasiyasının geri çəkildiyi JCPOA-nın tərəfləri olan Böyük Britaniya və Fransa çərşənbə günü BMT Təhlükəsizlik Şurasında İranın nüvə yayılmasına dair qapalı iclas çağırıb. Şuranın digər üzvləri Yunanıstan, Panama və Cənubi Koreya da bu çağırışı dəstəkləyib.
“Biz İranın yüksək dərəcədə zənginləşdirilmiş uran istehsalı ilə bağlı son BAEA hesabatından ciddi şəkildə narahatıq,” Britaniyanın BMT-dəki səfir müavini Ceyms Kariuki jurnalistlərə bildirib.
“Keçən ay baş direktor bildirdi ki, İran artıq 60%-ə qədər zənginləşdirilmiş 275 kiloqram uran istehsal edib – bu, mülki məqsədlər üçün istifadə üçün lazım olan miqdardan çox yüksəkdir – və heç bir digər nüvə silahı olmayan dövlət bu miqdara sahib deyil,” o bildirib.
Kariuki əlavə edib ki, Britaniya İranın nüvə silahı əldə etməsinin qarşısını almaq üçün istənilən diplomatik addımı atmağa, o cümlədən BMT sanksiyalarını yenidən tətbiq etməyə hazırdır. Bu, “geriyə qaytarma” prosesi kimi tanınır və sazişin şərtlərinə əsasən, əgər Tehran öhdəliklərini yerinə yetirməsə, əvvəlki BMT sanksiyaları avtomatik olaraq bərpa edilə bilər.
JCPOA-nın müddəti bu ilin oktyabr ayında başa çatır, bu da substantiv danışıqlar üçün vaxtın daraldığı anlamına gəlir.
İranın BMT-dəki səfiri iclasda iştirak edib, lakin onun nümayəndəliyi iclası tənqid edərək X sosial platformasında yazıb: “Vaşinqton açıq şəkildə BMT Təhlükəsizlik Şurasını İrana qarşı iqtisadi müharibəni qızışdırmaq üçün silaha çevirməyə çalışır. Bu təhlükəli sui-istifadə halları Təhlükəsizlik Şurasının etibarlılığını qorumaq üçün rədd edilməlidir.”
Forum