Yanvarın 1-də Rusiyanın dövlət enerji nəhəngi “Qazprom” Avropa İttifaqına namizəd Moldovaya qaz tədarükünü keçmiş tədarüklərin 709 milyon dollar borcuna görə dayandırmağa hazırlaşır. Moldovanın qərbyönlü hökuməti isə Moskvanı enerjidən ölkədə sabitliyi pozmaq üçün siyasi alət kimi istifadə etməkdə ittiham edir.
Rusiyayönlü separatçı Dnestryanı bölgəsində yerləşən ölkənin ən böyük elektrik stansiyası olan Kuçiurqan elektrik stansiyasına qaz axını dayandırılacaq. Qazla işləyən zavod Moldovanın əhəmiyyətli bir hissəsini lazımi şəkildə təmin edən elektrik enerjisi istehsal edir.
1992-ci ildə qısamüddətli müharibədən sonra parçalanan və əksər ölkələr tərəfindən tanınmayan Dnestryanı bölgə dekabrın əvvəlində regiona qaz verilməyəcəyindən ehtiyat edərək özünün fövqəladə vəziyyətini elan edib. Dnestryanı bölgənin 470 000 əhalisinin böyük əksəriyyəti ana dili kimi rus dilində danışır və təxminən 200 000 nəfər Rusiya vətəndaşıdır.
Dekabrın 13-də Moldova parlamenti energetika sektorunda fövqəladə vəziyyətin tətbiqinin lehinə səs verib, çünki yaxınlaşan böhran səbəbilə bu qış keçmiş Sovet respublikasını kifayət qədər enerjisiz qoyma təhlükəsi ilə üzləşib və bunun Dnestryanı bölgədə humanitar böhrana səbəb ola biləcəyi qorxusuna səbəb olub. Belə ki, qazın kəsilməsinin təsiri orada dərhal hiss oluna bilər.
Bir çox müşahidəçilnin proqnozlarına görə, yaxınlaşan enerji çatışmazlığı Dnestryanı sakinlərini qışı keçirmək üçün Moldovaya getməyə vadar edə bilər. Bu mövsüm ölkədə temperaturun mütəmadi olaraq mənfi dərəcələrdə olduğu mövsümdür.
Oakland Universitetinin beynəlxalq əlaqələr üzrə moldovalı dosenti Kristian Kantir deyib ki, Moskva Kişinyov və regionun de-fakto paytaxtı Tiraspol arasında gərginliyi gücləndirmək üçün çox güman ki, “Moldovanın onsuz da gərginləşmiş resurslarını alt-üst etmək üçün Dnestryanı bölgədəki potensial humanitar böhrandan” istifadə etməyə çalışır.
“Bu, Moldova elektoratı arasında zorakı münaqişə qorxusunu artıra bilər və Kişinyovu qaz və elektrik enerjisinin qiymətlərinin artmasına görə məsuliyyət daşımaqda ittiham edəcək rusiyapərəst partiyalara yem verə bilər. Bu da ölkənin parlament seçkiləri öncəsi əsas kampaniya məsələsi olacaq” - deyə o bildirib.
Görünməmiş vəziyyət keçən həftə Kişinyovu yanvarın 1-dən etibarən enerjiyə qənaət məqsədi ilə bir sıra tədbirlər həyata keçirməyə vadar edib. Bura ictimai və kommersiya binalarında və qeyri-pik saatlarda işləyən enerji tutumlu müəssisələrin işıqlandırmasının ən azı 30% azaldılması daxildir.
“Qazprom” qaz axınını dayandıracağını elan etdikdən sonra Moldovanın baş naziri Dorin Reçan Moskvanı enerjidən “siyasi silah kimi” istifadə etməkdə ittiham edib və hökumətinin Rusiyanın enerji nəhənginin istinad etdiyi borcunu tanımadığını bildirib.
Moldova prezidenti Maya Sandu bazar ertəsi Rusiyanı Qazprom-un qərarına görə tənqid edərək, ölkənin "istilik mövsümü üçün" qaz təchizatının olduğunu və "fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təmin olunması üçün" tədbirlərin görüləcəyini bildirib və əlavə edib ki, Dnestryanıda yaşayanlara humanitar yardım göstərmək üçün də planları var.
Moldova dəfələrlə iddia edib ki, Rusiya seçkilərə müdaxilə etməklə, hökumət əleyhinə etirazları maliyyələşdirməklə və hökuməti devirmək və ölkənin Aİ-yə qoşulmaq istəklərini pozmaq üçün geniş dezinformasiya kampaniyaları həyata keçirməklə ölkəyə qarşı geniş “hibrid müharibə” aparır.
Kuciurqan zavodu 2004-cü ildə Dnestryanı məmurları tərəfindən özəlləşdirilib və daha sonra Rusiyanın dövlət şirkətinə satılıb, lakin Kişinyov özəlləşdirməni tanımır.
Bazar ertəsi Reçan ədliyyə nazirindən "zorla ələ keçirilən strateji aktivləri" potensial olaraq geri qaytarmaq üçün milliləşdirmə qanunvericiliyini nəzərdən keçirməyi xahiş edib.
Böyük Britaniya və Norveç audit şirkətlərinin tapıntılarına istinadən, Moldova borcunun təxminən 8.6 milyon dollar olduğunu bildirir, bu isə Rusiya enerji nəhəngi tərəfindən irəli sürülən məbləğin kiçik bir hissəsidir.
Qazprom şənbə günü yaydığı bəyanatında Moldovanın əsas qaz operatoru olan Moldovagaz ilə müqaviləsini ləğv etmək də daxil olmaqla, əlavə tədbirlər görmək hüququnu saxladığını bildirib.
2022-ci ilin sonlarında Rusiya qonşu Ukraynaya genişmiqyaslı hücuma başladıqdan sonra Moldova Kuciurgan elektrik stansiyasına edilən Rusiya hücumları nəticəsində ciddi elektrik kəsintiləri ilə üzləşib.
Forum