Kanada avqustun 23-də Rusiyanın nüvə sektoruna qarşı sanksiyalar tətbiq edib. Hədəflər arasında Rusiyanın dövlət nüvə enerjisi korporasiyası “Rosatom”un törəmə şirkətləri də olub. ABŞ aprel ayında oxşar sanksiyalar tətbiq edib. Bununla belə, Qərb nüvə yanacağı tədarük zəncirində üstünlük təşkil edən Rosatom ilə əlaqələri davam etdirir.
Qərb Rusiyanın qazıntı yanacaqlarından asılılığını durmadan azaldır, lakin bu asılılığı nüvə yanacağına genişləndirmək daha da çətinləşir.
Forbes-in məlumatına görə, Rusiyanın Dövlət Atom Enerjisi Korporasiyası “Rosatom” zənginləşdirilmiş uran qlobal bazarının 38 faizinə, Rusiya isə bütövlükdə 46 faizinə nəzarət edir.
Ukrayna hakimiyyəti dəfələrlə Qərb hökumətlərinə müraciət edərək, onları Rusiyanın nüvə sənayesinə, xüsusən də Rosatoma qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə çağırıb.
Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski də Aİ liderlərini daha sərt mövqe tutmağa səsləyib.
“Ukrayna xalqı başa düşmür ki, Zaporojye Atom Elektrik Stansiyasını işğal etməkdə və təhlükəsizliyimizi riskə atmaqda davam edən Rosatom-a qarşı niyə sanksiyalar hələ də tətbiq edilməyib. "
Cavab idxal rəqəmlərindədir. Avropa Atom Enerjisi Birliyinin təchizat agentliyi olan Euratoma görə, Avropa 2022-ci ildə uranın təxminən 17 faizini Rusiyadan, təxminən 27 faizini isə Rusiyanın müttəfiqi Qazaxıstandan aldığını bildirib. Aİ-nin Rusiya nüvə yanacağından asılılığının artacağı gözlənilir, çünki ölkələr qaz yanacaqlarına alternativlərə müraciət edirlər.
Təkcə 2022-ci ildə Amerika şirkətləri Rusiyadan 1 milyard dollar dəyərində nüvə yanacağı alıb. 2023-cü ilin aprelində ABŞ Rosatom-un törəmə şirkətlərinə qarşı sanksiyalar tətbiq edbi.
“Sanksiyaların ilk günlərində, mən onları 2014-cü ildə ABŞ hökumətinə tətbiq edəndə, Rusiyada bizneslə məşğul olan hər bir şirkətə rusların təsir rıçaqlarının olmaması üçün mənbələrini diversifikasiya etmək yollarını tapmağa təşviq etdim. Düşünürəm ki, biz nüvə materialları mənbələrimizi şaxələndirməkdə kifayət qədər gecikmişik”- deyə, Atlantik Şurasından Daniel Frid bildirib.
Sonya D. Schmid razılaşır. Virginia Tech-in elm və texnologiya üzrə köməkçi professoru Sonya D. Şmid də bununla razılaşır. O deyir ki, Qərb digər uran tədarükçüləri tapa bilər, lakin uranın zənginləşdirilməsi üçün alternativ yollar tapmaq çətin olacaq.
“Uranın zənginləşdirilməsi bir gecədə təşkil oluna biləcək bir iş deyil. Bu, vaxt, investisiya və pul tələb edən bir prosesdir. Kapitalist bazarında bu cür obyektləri artıq kimin yaratdığını və kimin təmin edə biləcəyini axtarırsınız”.
Ukrayna belə təchizatçı olmağa çalışır. Energetika naziri German Qaluşenko bildirib ki, ölkə 2022-ci ilin iyununda Amerikanın Westinghouse nüvə enerji şirkəti ilə Ukraynanın bütün atom elektrik stansiyalarına yanacaq tədarükü haqqında saziş imzalayıb.
Qaluşenko hesab edir ki, Ukrayna təxminən üç ildən sonra öz nüvə yanacağının istehsalına başlaya bilər. Vaxt keçdikcə Ukrayna Ukrayna ilə eyni reaktorlardan istifadə edən Çexiya, Slovakiya, Finlandiya və Bolqarıstanı nüvə yanacağı ilə təmin edə bilər.
“Bu, təəssüf ki, bu gün mövcud olan Rusiya monopoliyasından qurtulmağa imkan verəcək”, Ukraynanın energetika naziri Alman Qaluşenko bildirib.
Bəzi Avropa ölkələri artıq Rusiya nüvə yanacağından asılılığını aradan qaldırmaq üçün addımlar atır.
Finlandiya Rusiya ilə yeni elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı müqaviləni ləğv, qonşu İsveçin dövlət kommunal şirkəti Vattenfall Rusiya nüvə yanacağını almaqdan tamamilə imtina edib.
Bir çox Qərb ölkələri isə hə lə də Rusiyanın nüvə yanacağından asılı olaraq qalır və bu asılılıq sanksiyaların Rusiyaya göstərə biləcəyi təsirləri ləngidir.
Mütəxəssislərin fikrincə, həll yolu alternativ mənbələr tapmaqdır və Ukrayna onlardan birinə çevriləcəyinə ümid edir.
Forum