Yaxın Şərqin uzunmüddətli rəqibləri İran və Səudiyyə Ərəbistanı arasında 7 illik fasilədən sonra diplomatik əlaqələri rəsmi şəkildə bərpa edərək, regional sabitliyin zəruriliyini təsdiqləməsi və iqtisadi əməkdaşlığı davam etdirmək barədə razılağa gəlməsi barışıq istiqamətində atılan daha bir mühüm addım kimi qiymətləndirilir.
Razılıq Çinin iki regional güc mərkəzi arasında ilkin barışıq razılaşmasına vasitəçilik etməsindən bir ay sonra İran və Səudiyyənin xarici işlər nazirləri arasında Pekində keçirilən görüşdə əldə olunub.
Ən son anlayış həm birbaşa, həm də region ətrafındakı münaqişələrdə rəqiblər arasında silahlı toqquşma şansını daha da azaldır. Bu, həm İran, həm də Səudiyyə Ərəbistanının dərin kök saldığı münaqişə olan Yəməndə uzunmüddətli müharibəyə son qoymaq üçün diplomatların səylərini gücləndirə bilər.
Cümə axşamı görüşü həm də çinlilərin növbəti diplomatik qələbəsini təmsil edir. Belə ki, Körfəz ərəb dövlətləri ABŞ-ın regiondan yavaş-yavaş geri çəkildiyini hiss edirlər.
Ancaq barışıq səylərinin nə qədər irəliləyəcəyi bəlli deyil.
Rəqabət İranın Qərbin dəstəklədiyi monarxiyanı devirən 1979-cu il inqilabından başlayır və son illərdə iki ölkə regionda rəqib silahlı qrupları və siyasi qrupları dəstəkləyib.
İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmirabdullahian Səudiyyə Ərəbistanının xarici işlər naziri Şahzadə Faysal bin Fərhan Əl Səud ilə danışıqlardan sonra cümə axşamı tvitində razılaşmanın təfərrüatlarını açıqlayıb.
Nazir yazıb ki, "rəsmi diplomatik münasibətlərin, iqtisadi və kommersiya əməkdaşlığının, səfirliklərin və baş konsulluqların yenidən açılmasının, sabitliyin, sabit təhlükəsizliyin və regionun inkişafının vurğulanmasının" başlanğıcı olub.
Əmirabdullahian deyib ki, məsələlər "razılaşdırılıb və ümumi gündəmdədir".
İranın rəsmi xəbər agentliyi İRNA bildirib ki, iki paytaxtda səfirliklərin açılması ilə yanaşı, diplomatik nümayəndəliklər daha iki böyük şəhərdə - İranın Məşhəd və Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində fəaliyyətə başlayacaq.
Məlumatda hər iki tərəfin öz xalqları üçün viza prosesinin necə asanlaşdırılacağı ilə yanaşı, iki ölkə arasında uçuşların, rəsmi və şəxsi səfərlərin bərpası perspektivlərini də öyrənmək barədə razılığa gəldiyi bildirilib.
Çin Xarici İşlər Nazirliyi keçən ay hər iki tərəfin iki ay ərzində səfirlik və nümayəndəliklərini yenidən açmağa razılaşdığını bildirib. Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mao Ning bildirib ki, xarici işlər nazirləri birgə bəyanat imzalayıb və keçən ay Pekində apardıqları danışıqlara uyğun olaraq əlaqələri yaxşılaşdırmaq əzmində olduqlarını bildirib.
Səudiyyə Ərəbistanının dövlət mətbuat agentliyi görüşlə bağlı qısa bir xəbər yayaraq, hər iki tərəfin "təhlükəsizliyi, sabitliyi və rifahını gücləndirməyi hədəfləyən birgə əlaqələr və bir çox sahələrdə əməkdaşlığı genişləndirmək yolları haqqında müzakirələr aparıldığını" bildirib.
Cümə axşamı Pekində keçirilən danışıqlar 2016-cı ildən, nümayişçilərin Səudiyyə Ərəbistanının oradakı diplomatik postlarını zəbt etdikdən sonra krallığın İranla əlaqələri kəsməsindən sonra iki ölkənin yüksək səviyyəli diplomatlarının ilk rəsmi görüşü olub.
Səudiyyə Ərəbistanının 46 gün əvvəl tanınmış şiə din xadimini edam etməsi nümayişlərə səbəb olmuşdu.
Birləşmiş Ştatlar yaxın, lakin mürəkkəb müttəfiqi Səudiyyə Ərəbistanı ilə regional təhlükə hesab etdiyi İran arasında diplomatik irəliləyişi alqışlayıb. Lakin ABŞ rəsmiləri də İranın davranışını dəyişib-dəyişməyəcəyinə şübhə ilə yanaşır.
"Əgər bu dialoq İranın regionda sabitliyi pozan fəaliyyətlərini, o cümlədən təhlükəli silahların yayılmasını cilovlamaq üçün konkret addımlara səbəb olsa, əlbəttə ki, biz bunu alqışlayarıq" - deyə, Dövlət Departamentinin sözçünün baş müavini Vedant Patel bildirib.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibi Antonio Quterreş deyib ki, Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında münasibətlərin bərpası regionda sabitliyin artırılması üçün “çox mühüm məqamdır”.
Səfirliklərin yenidən açılışı irəliyə doğru böyük bir addım olsa da, yaxınlaşmanın miqyası üsyançıların paytaxtı ələ keçirməsindən sonra Səudiyyə Ərəbistanının 2015-ci ildən İranın dəstəklədiyi Husi üsyançıları ilə müharibədə olduğu Yəməndə sülh səylərindən asılı ola bilər.
